Πώς βοηθά ο βελονισμός στη διαχείριση του πόνου;

Ο βελονισμός είναι μια θεραπεία που χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο στην καθημερινή αντιμετώπιση του πόνου. Οι ρίζες του προέρχονται από την Κίνα, από όπου και ξεκίνησε πάνω από 3000 χρόνια πριν, ενώ σήμερα ασκείται παγκοσμίως.

Λεπτές βελόνες εισάγονται σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος, τα λεγόμενα σημεία βελονισμού. Τα κλασικά κείμενα περιγράφουν έως 356 χαρτογραφημένα σημεία που βρίσκονται σε μεσημβρινούς ή κανάλια ροής ενέργειας στην επιφάνεια του σώματος.

Στο σύστημα παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής, το σώμα θεωρείται ως μια λεπτή ισορροπία δύο αντίθετων και αδιαχώριστων δυνάμεων: yin και yang. Το yin αντιπροσωπεύει την ψυχρή, αργή ή παθητική αρχή, ενώ το yang αντιπροσωπεύει την καυτή, ενθουσιασμένη ή ενεργή αρχή.

Μια σημαντική παραδοχή στην Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική είναι ότι η υγεία επιτυγχάνεται διατηρώντας το σώμα σε «ισορροπημένη κατάσταση» και ότι η ασθένεια είναι αποτέλεσμα εσωτερικής ανισορροπίας του yin και του yang. Αυτή η ανισορροπία οδηγεί σε απόφραξη της ροής του Qi (ζωτικής ενέργειας) σε μονοπάτια γνωστά ως μεσημβρινοί. Πιστεύεται ότι υπάρχουν 12 κύριοι και 8 δευτερεύοντες μεσημβρινοί και ότι υπάρχουν περισσότερα από 2000 σημεία βελονισμού στο ανθρώπινο σώμα που συνδέονται με αυτά. Είτε το πιστεύουμε είτε όχι, οι συσχετίσεις βασίζονται σε στενές κλινικές παρατηρήσεις που υπήρχαν εδώ και χιλιετίες.

Πώς μπορεί να λειτουργήσει μια βελόνα, τοποθετημένη σε σημεία τόσο μακριά από την επιθυμητή εφαρμογή τους; Γιατί η τοποθέτηση βελόνας στο κάτω μέρος του ποδιού, για παράδειγμα, επηρεάζει τη γαστρική λειτουργία; Πολλοί υποστηρίζουν ότι αυτό είναι ένα φαινόμενο εικονικού φαρμάκου (placebo), καθώς αυτοί οι μεσημβρινοί και το Qi τους δεν μπορούν να μετρηθούν χρησιμοποιώντας τυπικές ανατομικές τεχνικές. Τα σημεία επαφής βρίσκονται σε περιοχές που έχουν υψηλή πυκνότητα νευροαγγειακών δομών και γενικά βρίσκονται μεταξύ ή στις άκρες των μυϊκών ομάδων.

Μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε με σκοπό να αποδείξει κατά πόσο ισχύει η θεωρία των μεσημβρινών του βελονισμού, περιελάμβανε την έγχυση τεχνήτιου 99 (δηλαδή μιας ουσίας – ιχνηθέτη που χρησιμοποιείται στο σπινθηρογράφημα) τόσο σε αληθινά όσο και σε ψεύτικα σημεία βελονισμού (εισαγωγή βελόνας ελάχιστου βάθους σε σημεία μακριά από τα παραδοσιακά σημεία βελονισμού).

Στα πλαστά σημεία, οι σαρώσεις έδειξαν τυχαία διάχυση του ιχνηθέτη, ενώ στα αληθινά σημεία παρατηρήθηκε ταχεία πρόοδος του ιχνηθέτη κατά μήκος του μεσημβρινού με ρυθμό που δε συμβάδιζε είτε με λεμφική / αγγειακή ροή είτε με νευρική αγωγιμότητα στο πραγματικό σημείο αναφοράς. Επίσης, παρατηρήθηκε ότι τοποθετώντας μια βελόνα σε ένα σημείο στο κάτω μέρος του ποδιού που παραδοσιακά σχετίζεται με το μάτι, ενεργοποίησε τον ινιακό φλοιό του εγκεφάλου, όπως εντοπίστηκε από την ανίχνευση με απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού.

Υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί δράσης.

Η βελόνα επηρεάζει τις συγκεντρώσεις του εγκεφαλονωτιαίου υγρού (CSF) των οπιοειδών ουσιών που παράγονται από τον οργανισμό με φυσικό τρόπο: τη δυνορφίνη (ενεργεί σε νωτιαίο επίπεδο), την ενδορφίνη (ενεργεί εντός του εγκεφάλου) και την εγκεφαλίνη (ενεργεί τόσο στον εγκέφαλο όσο και σε νωτιαίο επίπεδο). Οι ενδορφίνες και οι εγκεφαλίνες είναι ισχυροί αναστολείς ή ρυθμιστές του πόνου που προκύπτουν από το μυοσκελετικό σύστημα. Η δυνορφίνη είναι ένας ισχυρός διαμορφωτής του πόνου των εσωτερικών οργάνων, αλλά έχει ασθενέστερη επίδραση στην ανακούφιση του μυοσκελετικού πόνου.

Παρόμοια με τον μηχανισμό δράσης της ευρέως χρησιμοποιούμενης τεχνολογίας Διαδερματικού Ηλεκτρικού Νευρικού Ερεθισμού (TENS), η θεωρία της νευρογένεσης έχει επίσης προσφερθεί ως εξήγηση για τον τρόπο με τον οποίο ο βελονισμός καταπραΰνει και αναστέλλει τον πόνο. Η στενή συσχέτιση μεταξύ των τοπικών σημείων βελονισμού για τον πόνο και των σημείων ενεργοποίησης (trigger points), όπως σημειώνεται από τον Melzack (συγγραφέα της θεωρίας του πόνου), αντιπροσωπεύει μια σημαντική σύγκλιση της δυτικής και ανατολικής γνώσης.

Η παρουσία ξένου σώματος (βελόνα) μπορεί να δράσει για να διεγείρει αγγειακούς και ανοσοδιαμορφωτικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της τοπικής φλεγμονής. Η αδρενοκορτικοτροπική ορμόνη έχει αποδειχθεί ότι αυξάνεται μετά από θεραπείες βελονισμού, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να προκύψουν επίσης ενεργοποίηση των επινεφριδίων και απελευθέρωση ενδογενών κορτικοστεροειδών.

Ο βελονισμός μπορεί να προκαλέσει χαλάρωση των «κολλημένων» μυοϊνών στα επίπεδα ιστών. Αυτό πιστεύεται ότι έχει παρόμοιο αποτέλεσμα με την ενεργοποίηση επώδυνων σημείων (trigger points) – μια κοινή διαδικασία που πραγματοποιείται σε κλινικές πόνου.

Προκαλώντας μικρό τραύμα σε μια περιοχή του σώματος, θεωρείται ότι ο βελονισμός μπορεί να αυξήσει την τοπική ροή αίματος στη γύρω περιοχή. Αυτό μπορεί να ξεκινήσει ή να καταλύσει τη διαδικασία επούλωσης.

Με βάση τα παραπάνω καθώς και εκατομμύρια μαρτυρίες που έχουν λάβει τις υπηρεσίες του βελονισμού τα τελευταία 3000 χρόνια, ο βελονισμός μπορεί να λειτουργήσει για τη διαχείριση πόνου μέσω των ίδιων μηχανισμών που λειτουργούν και άλλες θεραπείες. Πολλές φορές μάλιστα προτιμάται ως ολοκληρωμένο σχέδιο φροντίδας από τους ασθενείς όταν το συμβατικό πρότυπο περίθαλψης δεν είναι αποτελεσματικό ή έχει παρενέργειες που ο ασθενής δεν επιθυμεί.